به گزارش مجله زیوا به نقل از چطور:
گربه‌ها با آن نگاه‌های مرموز، صدای خرخر آرامش‌بخش و شیطنت‌های دوست‌داشتنی، برای بسیاری از ما دیگر یک حیوان خانگی نیستند؛ بلکه عضوی از خانواده به حساب می‌آیند. ما آن‌ها را در آغوش می‌گیریم، با آن‌ها بازی می‌کنیم و از حضور گرمشان در خانه لذت می‌بریم. اما این صمیمیت نزدیک و این عشق بی‌قید و شرط، همیشه یک سوال مهم را در پس ذهن انسان ایجاد می‌کند: آیا این هم‌نشینی شیرین می‌تواند خطراتی برای سلامتی ما داشته باشد؟
در این مقاله از «چطور»، قصد داریم به شکلی علمی، دقیق و به دور از هرگونه بزرگ‌نمایی یا ایجاد وحشت، به این سوال پاسخ دهیم. هدف ما این است که با شناخت واقعیت‌ها، هم از سلامت خود و خانواده‌مان محافظت کنیم و هم با آگاهی کامل، به لذت بردن از حضور این موجودات دوست‌داشتنی ادامه دهیم. همچنین، به سوالات پرتکراری مانند اینکه «آیا ادرار یا بزاق گربه برای انسان خطرناک است؟» و «مضرات گربه برای انسان چیست؟» نیز به صورت علمی و دقیق پاسخ خواهیم داد.
پاسخ سریع: احتمال انتقال بیماری از انسان‌ها، بسیار بیشتر از احتمال انتقال بیماری از حیوانات به شماست. چنان‌که اغلب بیماریهای عفونیِ انسان‌ها فقط مختص انسان‌هاست، بیشتر بیماریهای عفونیِ گربه‌ها نیز فقط خود آن‌ها را آلوده می‌کند. اما برخی بیماری‌ها میان انسان‌ها و حیوانات مشترک است و امکان انتقال آن‌ها از راه حیواناتی مانند گربه‌ها وجود دارد. این بیماریهای مشترک ممکن است از راه تماس با بزاق و مدفوع گربه‌ی آلوده به انسان‌ها منتقل شوند.
۱. بیماری خراش گربه
بیماری خراش گربه (چنگ گربه) یک بیماری باکتریایی مشترک میان انسان و گربه‌هاست. معمولا گربه‌ها زمانی‌که درحال لیسیدن خود هستند، از راه قورت‌دادن مدفوع کک‌ها یا کنه‌ها به این بیماری مبتلا می‌شوند. سپس، این بیماری از راه چنگال‌های گربه‌های آلوده به انسان منتقل میشود. همچنین، لیسیدن زخم بازِ انسان توسط گربه نیز می‌تواند موجب انتقال این بیماری از راه بزاق گربه‌ی آلوده شود.
معمولا گربه‌های آلوده دچار تب یا ورم غده‌ها می‌شوند. در انسان نیز این بیماری ممکن است علائمی مانند ورم غده‌های لنفی، تب و سردرد ایجاد کند. این علائم معمولا خودبه‌خود بهبود می‌یابند. هرچند ممکن است این روند بهبودی ماه‌ها به‌طول بینجامد. همچنین افرادی که دچار ضعف دستگاه ایمنی هستند، بیش از دیگران درمعرض ابتلا به بیماری خراش گربه هستند.
۲. کرم های لوله ای
کرم‌های لوله‌ای (با نام علمی Toxocara cati) از شایع‌ترین انگل‌های داخلی در گربه‌ها، به خصوص بچه‌گربه‌ها هستند. این بیماری یک تهدید جدی برای انسان، به ویژه کودکان، محسوب میشود.
گربه آلوده، تخم‌های میکروسکوپی انگل را از طریق مدفوع خود دفع می‌کند. این تخم‌ها پس از قرار گرفتن در خاک یا محیط، طی چند هفته عفونی و بیماری‌زا می‌شوند. انسان (به‌خصوص کودکان) از طریق تماس با خاک، جعبه خاک گربه یا سطوح آلوده به این تخم‌ها و سپس بردن دست به دهان، به‌صورت تصادفی تخم‌ها را می‌بلعد.
پس از بلعیده شدن، تخم‌ها در روده انسان باز شده و از آن‌ها لارو خارج میشود. برخلاف بدن گربه، این لاروها در بدن انسان به کرم بالغ تبدیل نمی‌شوند، بلکه در بدن مهاجرت کرده و می‌توانند به ارگان‌های مختلفی مانند کبد، ریه‌ها، مغز و حتی چشم‌ها آسیب بزنند. انسان در واقع یک میزبان تصادفی برای این انگل است. بسته به اینکه فرد چه تعداد کرم لوله‌ای خورده باشد، علائم متفاوتی را تجربه می‌کند. علائم ممکن است شامل دردهای شکمی، استفراغ و اسهال باشند یا علامتی در فرد بروز نکند. برای درمان کرم‌های لوله‌ای باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک برای‌تان داروی ضدانگل مناسب تجویز می‌کند.
۳. توکسوپلاسموز
توکسوپلاسموز یک بیماری انگلی رایج در گربه‌هایی است که بیرون از خانه زندگی می‌کنند. این بیماری انگلی، معروف‌ترین بیماری قابل انتقال از گربه است، اما نحوه انتقال آن اغلب به اشتباه درک میشود. گربه‌ها با خوردن جوندگان یا پرندگان آلوده، میزبان این انگل می‌شوند. انگل در روده گربه تکثیر شده و تخم‌های آن (اووسیست) از طریق مدفوع دفع میشود. انسان با دست زدن به مدفوع یا خاک آلوده به مدفوع (مثلاً هنگام باغبانی یا تمیز کردن ظرف خاک گربه) و سپس تماس دست با دهان، آلوده میشود. این بیماری برای افراد سالم معمولاً بدون علامت یا با علائم خفیف شبه-آنفولانزاست، اما برای زنان باردار (به دلیل خطر آسیب به جنین) و افراد با سیستم ایمنی ضعیف (مانند بیماران مبتلا به ایدز یا سرطان) بسیار خطرناک است.
آلودگی می‌تواند از راه مادر به نوزاد نیز منتقل شود. معمولا نوزادان در بدو تولد علائمی ندارند؛ ولی به‌مرور علائمی مانند نابینایی و معلولیت ذهنی در آن‌ها بروز می‌کند. می‌توان با ترکیبی از داروها، توکسوپلاسموز را در انسان درمان کرد؛ اما احتمال دارد انگل‌ها تا ابد در سلول‌ها و بافت‌های فرد باقی بمانند. توکسوپلاسموز را در گربه‌ها به‌کمک آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توان درمان کرد.
برای پیشگیری از توکسوپلاسموز نباید بگذارید گربه‌تان شکار کند. همچنین اگر باردار هستید، بهتر است مسئولیت نظافت گربه را به فردی دیگر واگذار کنید.
۴. درماتوفیتوز
درماتوفیتوز (کچلی، کرم حلقوی یا قارچ پوستی) که برخلاف نامش توسط کرم ایجاد نمی‌شود، یک عفونت قارچی بسیار مسری و رایج در پوست، مو و پنجه‌های گربه است. هاگ‌های این قارچ می‌توانند ماه‌ها در محیط زنده بمانند و از طریق تماس مستقیم با گربه آلوده یا وسایل مشترک مانند برس و جای خواب، به انسان یا حیوانات دیگر منتقل شوند. علائم در گربه‌ها معمولاً به صورت ریزش موی سکه‌ای و دایره‌ای شکل، پوسته‌پوسته شدن و گاهی خارش ظاهر میشود، هرچند برخی گربه‌ها می‌توانند ناقل بدون علامت باشند.
این عفونت در انسان نیز باعث ایجاد ضایعات پوستی قرمز، حلقه‌ای شکل و خارش‌دار میشود. درمان این بیماری نیازمند اقدام همزمان برای انسان و حیوان است. گربه آلوده حتماً باید تحت نظر دامپزشک با داروهای ضدقارچ خوراکی و موضعی درمان شود، زیرا در غیر این صورت به عنوان منبع عفونت برای خود و دیگران باقی می‌ماند. انسان‌ها نیز باید برای تشخیص قطعی و دریافت درمان مناسب به پزشک مراجعه کنند. اگرچه در موارد خفیف ممکن است کرم‌های ضدقارچ بدون نسخه مؤثر باشند، اما اغلب برای درمان کامل به داروهای تجویزی نیاز است.
۵. هاری
هاری یک بیماری ویروسی کشنده است که سیستم عصبی را هدف قرار می‌دهد. بیشتر موارد هاری در انسان‌ها از راه تماس مستقیم با خفاش، راکون و هر پستاندار دیگری مانند سگ‌ها و گربه‌های آلوده به ویروس هاری بروز می‌کنند. البته در گربه‌های خانگی که واکسینه شده‌اند بسیار نادر است، اما به دلیل مرگبار بودن این بیماری باید همیشه جدی گرفته شود. این ویروس از طریق بزاق حیوان آلوده و معمولاً با گاز گرفتن منتقل میشود. واکسیناسیون منظم گربه‌ها و پرهیز از تماس با گربه‌های ولگرد و ناآشنا، بهترین راه پیشگیری است.
اگر گمان می‌کنید حیوانی آلوده به هاری شما را گاز گرفته است، بلافاصله محلِ گازگرفتگی را با آب و صابون و محلول‌های ضدعفونی رایج مانند یُد بشویید. سپس به پزشک مراجعه کنید. یک دوره واکسیناسیونِ یک‌ماهه می‌تواند به درمان این ویروس کمک کند. درصورت عدم‌درمان، ویروس هاری ممکن است به مرگ فرد بینجامد. بنابراین، اگر واکسیناسیون هاری گربه‌تان را انجام نداده‌اید یا زمان آن به‌تأخیر افتاده، باید گربه‌تان را به‌مدت ۴۵ روز قرنطینه کنید تا ببینید علائمی از هاری در او وجود دارد یا خیر.
حقایقی درباره ایدز و هرپس گربه‌ها
دو بیماری ویروسی شایع در گربه‌ها، یعنی FIV و هرپس، اغلب باعث نگرانی صاحبان آن‌ها می‌شوند. نکته کلیدی و اطمینان‌بخش این است که این دو ویروس مخصوص گربه‌سانان است و به هیچ وجه به انسان منتقل نمی‌شوند.
ویروس نقص ایمنی گربه‌سانان (FIV):
این ویروس که به آن «ایدز گربه» نیز گفته میشود، با حمله به سلول‌های سیستم ایمنی، بدن گربه را در برابر عفونت‌های دیگر ضعیف می‌کند. باید تاکید کرد که FIV با ویروس HIV (عامل ایدز در انسان) کاملاً متفاوت است؛ اگرچه هر دو از یک خانواده ویروسی (لنتی‌ویروس‌ها) هستند و عملکرد مشابهی دارند، اما هرکدام تنها گونه میزبان خود را آلوده می‌کنند. این ویروس درمان قطعی ندارد، اما گربه‌های مبتلا با مراقبت‌های حمایتی مناسب می‌توانند سال‌ها زندگی باکیفیتی داشته باشند. اصلی‌ترین راه انتقال FIV میان گربه‌ها، از طریق گازگرفتگی‌های عمیق در نزاع‌هاست.
ویروس هرپس گربه‌سانان (FHV-1):
این ویروس عامل اصلی یکی از شایع‌ترین عفونت‌های دستگاه تنفسی فوقانی در گربه‌هاست که به آن «آنفولانزای گربه» هم می‌گویند. علائم آن شامل عطسه، ترشحات بینی و چشم و التهاب پلک میشود. این ویروس نیز بسیار مسری است و از طریق ترشحات تنفسی یا استفاده از ظرف آب و غذای مشترک بین گربه‌ها منتقل میشود. هرپس گربه نیز درمان قطعی ندارد و پس از آلودگی اولیه، ویروس برای همیشه در بدن گربه باقی می‌ماند و ممکن است در زمان استرس دوباره فعال شود. با این حال، علائم آن با داروهای حمایتی که توسط دامپزشک تجویز میشود، قابل کنترل است و واکسن نیز برای پیشگیری از شدت بیماری وجود دارد.
چگونه از بیماری های مشترک گربه‌ها در امان بمانیم؟
با رعایت نکات بهداشتی عمومی می‌توانید از ابتلا به بیماریهای گربه‌ها در امان بمانید. برای مثال:
- شستشوی مرتب دست‌ها: به خصوص پس از بازی با گربه و حتماً پس از تمیز کردن ظرف خاک.
- مراجعه منظم به دامپزشک: برای اطمینان از سلامت گربه، واکسیناسیون به موقع و استفاده از داروهای ضد انگل و کک.
- نظافت ظرف خاک: هر روز ظرف خاک را تمیز کنید. زنان باردار بهتر است این کار را به فرد دیگری بسپارند.
- جلوگیری از شکار: تا جای ممکن اجازه ندهید گربه خانگی شما پرنده یا جوندگان را شکار کند.
- اجتناب از بازی‌های خشن: گربه خود را تشویق به بازی با دست و پای خود نکنید تا از خراش‌های احتمالی جلوگیری شود.
- مراقبت از زخم‌ها: هرگونه خراش یا گازگرفتگی را فوراً با آب و صابون به خوبی بشویید.
رعایت این نکات، خطر ابتلا به بیماریهای گربه را تا حد چشمگیری کاهش می‌دهد.
پاسخ به نگرانی‌های رایج: ادرار، بزاق و هرپس گربه
آیا ادرار گربه باعث بیماری میشود؟
بر اساس اطلاعات مرکز کنترل و پیشگیری از بیماریهای آمریکا (CDC)، ادرار گربه به خودی خود عامل اصلی انتقال بیماری به انسان‌های سالم نیست. خطر اصلی در این زمینه، نه خود ادرار، بلکه انگل توکسوپلاسما گوندی است که در مدفوع گربه آلوده وجود دارد. اگر ظرف خاک گربه به درستی و به‌طور منظم تمیز نشود، ممکن است آلودگی از مدفوع به محیط اطراف و ادرار نیز سرایت کند. بنابراین، خطر اصلی مربوط به لمس مدفوع یا خاک آلوده و سپس دست زدن به دهان است. همچنین، بوی تند آمونیاک در ادرار کهنه گربه می‌تواند برای افراد مبتلا به آسم یا مشکلات تنفسی، تحریک‌کننده باشد؛ اما عامل بیماری‌زای عفونی محسوب نمی‌شود.
آیا بزاق گربه برای انسان خطرناک است؟
بزاق گربه در حالت عادی و روی پوست سالم انسان، خطری ندارد. اما بزاق این حیوان حاوی باکتری‌هایی است که در صورت ورود به بدن از طریق گاز گرفتن یا خراش آلوده به بزاق می‌تواند خطرناک باشد. مهم‌ترین بیماری مرتبط با این موضوع، بیماری خراش گربه (CSD) است که توسط باکتری بارتونلا هنسله ایجاد میشود. این باکتری از طریق کک به گربه منتقل شده و سپس از طریق خراشی که با بزاق (هنگام لیس زدن پنجه) یا فضولات کک آلوده شده، به انسان منتقل میشود. همچنین باکتری دیگری به نام پاستورلا مولتوسیدا در دهان گربه‌ها وجود دارد که در صورت گاز گرفتن می‌تواند باعث عفونت سریع و جدی در محل زخم شود.
انتقال هرپس از گربه به انسان ممکن است؟
هرپس یکی از نگرانی‌های رایج اما تقریباً بی‌اساس است. ویروس هرپس گربه‌سانان (FHV-1) که عامل اصلی بیماریهای تنفسی در گربه‌هاست، با ویروس‌های هرپس انسانی (HSV) که عامل تبخال در انسان هستند، کاملاً متفاوت است. طبق اعلام مرکز کنترل بیماریهای آمریکا (CDC)، انتقال هرپس گربه به انسان یک پدیده بسیار بسیار نادر است و تاکنون هیچ مورد اثبات‌شده‌ای از بیماری جدی در انسان‌های سالم گزارش نشده است. تنها یک یا دو گزارش موردی از التهاب خفیف چشم در افرادی با سیستم ایمنی بسیار ضعیف وجود داشته. بنابراین، برای عموم مردم، ریسک انتقال این ویروس نزدیک به صفر است.
